Cholesterol to bohater reklam radiowych i telewizyjnych, poradników medycznych i prasy kobiecej. Wiele mówi się o jego zbyt wysokim poziomie i zagrożeniu, jakie stanowi on dla ludzkiego zdrowia i życia, a także o sposobach jego obniżenia. Przestrzegają przed nim lekarze i dietetycy, a i sami pacjenci zawsze z niepokojem sprawdzają jego poziom odbierając wyniki wykonanych właśnie badań. Cholesterol jest stale obecny w naszym życiu, warto więc poznać go bliżej.

Cholesterol - co to właściwie jest?

Najprostsza definicja mówi o tym, że cholesterol jest związkiem chemicznym, którego pochodne możemy znaleźć w błonie każdej zwierzęcej komórki. Obecny tam cholesterol działa na nią zresztą stabilizująco i wpływa na wiele pozytywnych procesów, które w niej zachodzą, sam w sobie nie jest więc wcale zły. Co więcej, w organizmie człowieka cholesterol jest wraz z krwią dostarczany do kolejnych komórek, gdzie wpływa między innymi na produkcję hormonów, trudno więc wyobrazić sobie nasze funkcjonowanie bez tego związku chemicznego. Zbyt niski cholesterol może również przyczyniać się do problemów z pamięcią, a do tego nie pomogą wcale w przyroście masy mięśniowej w trakcie ćwiczeń. Okazuje się zatem, że choć cholesterol cieszy się bardzo złą sławą, dążenie do tego, aby za wszelką cenę był jak najniższy nie jest wcale działaniem uznawanym za pożądane. Nie leży to w ani w interesie pacjenta, ani niosącego mu pomoc lekarza.

W samym ludzkim organizmie cholesterol występuje w dwóch postaciach. Tak w tkankach, jak i w osoczu krwi może pojawiać się w postaci wolnej, może jednak również występować w postaci zestryfikowanej. Pewien procent cholesterolu pojawiającego się w naszym organizmie produkujemy sami, możemy jednak dostarczać go organizmowi również w spożywanym przez siebie pokarmie i to właśnie nadmiar cholesterolu dostarczanego tą drogą może okazać się dla nas niebezpieczny. Szacunkowo z pożywienia pochodzi około dwadzieścia procent cholesterolu obecnego w naszym organizmie, natomiast około osiemdziesiąt procent to związek chemiczny powstający przede wszystkim w wątrobie, a w dalszej kolejności również w jelicie cienkim oraz w skórze.

Cholesterol to tłuszczowy związek chemiczny, który występuje w organizmie w połączeniu z białkami. Jest niezbędny do życia, gdyż uczestniczy w powstawaniu hormonów sterydowych, kwasów żółciowych i witaminy D. Poza tym jest składnikiem błon komórkowych. W organizmie człowieka występuje kilka rodzajów związków z cholesterolem, np.: triglicerydy, fosfolipidy i lipoproteiny. Cholesterol ma w organizmie człowieka dwa źródła: dieta (cholesterol egzogenny) i wątroba (cholesterol endogenny). Może dość do sytuacji, gdy wątroba produkuje za dużo cholesterolu. Należy wówczas zacząć przyjmować leki, gdyż stan taki może być niebezpieczny dla zdrowia.

"Dobry" i "Zły" cholesterol

W potocznym nazewnictwie pojawia się „zły cholesterol”, czyli związek beta-lipoproteina (LDL). Odpowiada on za przenoszenie cholesterolu z wątroby do komórek. Jeżeli w organizmie mamy więcej cholesterolu, niż potrzeba komórkom, powoli zaczyna się on osadzać na ścianach tętniczych. Rośnie tym samym ryzyko choroby wieńcowej i miażdżycy. Nazywany jest często cichym zabójcą, gdyż jego podwyższony poziom niesie ze sobą wiele niebezpieczeństw. Ponadto brak jest widocznych objawów, które mogą wskazywać na jego występowanie. Natomiast tzw. „dobry cholesterol” to związek alfa-lipoproteina (HDL). Ma on za zadanie odtransportowywanie nadmiaru cholesterolu ze ścian naczyń krwionośnych do wątroby. Zatem należy obniżać poziom „złego cholesterolu” w organizmie, a dbać o podwyższanie poziomu tego „dobrego”.

Czytaj więcej -> Zły cholesterol (LDL)
Czytaj więcej -> Dobry cholesterol (HDL)

Prawidłowy poziom cholesterolu

Jeżeli mowa o całkowitym poziomie cholesterolu, to wartością prawidłową jest poziom mniejszy niż 200 mg/dl. W przypadku cholesterolu LDL jego poziom powinien być mniejszy niż 130 mg/dl, a w przypadku cholesterolu HDL u mężczyzn więcej niż 35mg/dl, a u kobiet więcej niż 45 mg/dl.

Czytaj więcej -> Badanie cholesterolu

Wysoki cholesterol

Gdy zbyt dużo cholesterolu krąży w organizmie człowieka, mówimy o „wysokim” cholesterolu. Wprawdzie związek ten jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, to jednak jego podwyższony poziom może prowadzić do poważnych chorób. Odpowiednia dieta i zmiana stylu życia (np. zwiększenie aktywności fizycznej) może doprowadzić do wyeliminowania wysokiego cholesterolu. Jak sprawdzić, czy poziom cholesterolu w naszym organizmie jest wysoki? Należy wykonać test na cholesterol. Wprawdzie w aptekach pojawiły się testy do samodzielnego wykonania w domu, jednak najpewniejszym źródłem będzie wizyta u lekarza i wykonanie badania krwi. Wysoki cholesterol to jedna z najczęstszych przyczyn chorób serca, które są z kolei najczęstszą przyczyną śmierci. Niepokojące jest to, że brak jest konkretnych objawów wskazujących na wysoki poziom cholesterolu. Jest jednak lista czynników ryzyka, które mogą przyczynić się do pojawienia się wysokiego cholesterolu. To przede wszystkim: brak aktywności fizycznej, nadwaga, palenie tytoniu, obciążenie genetyczne, cukrzyca, niewłaściwa dieta.

Czytaj więcej -> Konsekwencje wysokiego poziomu cholesterolu

Ryzyko chorób

Wysoki poziom „złego cholesterolu” we krwi powoduje wzrost ryzyka zachorowalności na wiele groźnych chorób układu sercowo-naczyniowego.

• Miażdżyca – cholesterol odkład się na ściankach tętnic, co prowadzi w rezultacie do zmniejszenia (i potem zamknięcia) światła dróg krwionośnych i zatrzymania przepływu krwi. Choroba ta rozwija się powoli, ale jest bardzo groźna.
• Udar mózgu – efekt niedotlenienia mózgu, którego jedną z przyczyn może być właśnie miażdżyca.
• Zawał serca – skutek niedokrwienia mięśnia sercowego (niedrożność naczyń spowodowana zaawansowaną miażdżycą). Oczywiście najlepiej zapobiegać wyżej wspomnianym sytuacjom, stosując odpowiednią dietę, dbając o aktywne spędzanie czasu wolego, rzucić palenie, zadbać o prawidłową wagę.

Jaka dieta?

Przede wszystkim należy zastąpić tłuszcze nasycone (zwierzęce, zwiększające poziom cholesterolu LDL) tłuszczami nienasyconymi (pochodzenia roślinnego, które redukują poziom LDL). Należy zrezygnować przede wszystkim z tłustego mięsa, podrobów, słodyczy, tłustych produktów mlecznych, dań smażonych, żółtek jaja, soli. Spożywać należy natomiast więcej produktów bogatych w błonnik, np. pieczywo pełnoziarniste, bezjajeczne makarony, sporo warzyw (głównie soja, groch, soczewica) i owoców, ryby marskie i… czerwone wino (w niewielkich ilościach). Pozytywne może okazać się również to, że dieta nie tylko pomoże obniżyć poziom „złego cholesterolu”, ale pozwoli też zadbać o odpowiednia wagę.

Czytaj więcej -> Cholesterol - dieta